Kalp ehli için gecenin sükunetinden daha feyizli bir zaman olamaz. Geceleri belli miktarda uyanık geçirerek onun feyz ve bereketinden is­tifade etmek gereklidir. Bu hususta ayetlerde şöyle buyrulur:

“O muttaki kimseler, geceleri namaz kılmak ve istiğfar etmek için yanlarını yataklarından kaldırırlar… Rablerine, azabından korkarak ve rahmetini umarak dua ederler (muratlarını isterler, yalvarırlar). Kendilerine verdiğimiz rızıklardan da hayır yollarına infak ederler.” (Secde 32/16)

“Gecenin bir kısmında O’na secde et! Gecenin uzun bir bölü­münde de 0‘nu teşbih et!” (İnsan 76/25-26)

Cenab-ı Hakk’ın geceye verdiği kıymet ve onun içine yerleştirdiği sırlar, sayısızdır. Bu hususta Rabbimizin: “Geceye ve gecenin içinde olan şeylere andolsun ki...” (Duha 93/2); “Sükuna erdiği zaman geceye andolsun ki…” (Duha 93/2) ve “Kararmaya yüz tuttuğun­da geceye; ağarmaya başladığında sabaha andolsun!” (Tekvir 81/17-18) şeklinde kasem buyurmasındaki sır, idrakimize ve gönlümüze nice hakikatleri seyrettirmek için açılan ilahi bir penceredir.

Olgunluğa erişmiş müminler için geceler, derunundaki sükunet ve feyz dolayısıyla müstesna bir ganimettir. Bu ganimetin kıymetini layıkıyla bilenler -bilhassa gece yarısından sonra- bütün mahlukatın istirahate çekilerek alemi derin bir sükunetin kapladığı hengamda, dua, ibadet ve Hakk’a yanık ilticaların kabulü için Rablerine teveccüh etmenin feyizli zeminini bulurlar. Gece ve seherleri uyanık geçirmek hususunda Cenab-ı Hak. kendisinden sakındıkları için ilahi nimetlere mazhar olacaklarını beyan ile medhettiği o bahtiyar kullan hakkında şöyle buyurur:

“Onlar geceleri pek az uyurlardı. Seher vakitlerinde de istiğfar ederlerdi.” (Zariyat 51/17 18)

Diğer bir ayet-i kerimede Cenab-ı Hak şöyle buyurur:

“(Ey peygamber-i ekber!) O ki, (gece namaza) kalktığın zaman seni görüyor ve secde edenler arasında dolaşmanı da…” (Şuara 26/218-219)

Gece namazı ve teşbihleri, yar ile buluşup sohbet etme ma­hiyetini taşır. Herkes uyurken uyanık olmak, Mevla-yı Müteal’in rahmet iklimine girerek, mağfiret, muhabbet ve marifet meclisine dahil olan müstesna kullarından olmak demektir.

Eğer bir mümin, geceyi gayeli kullanabilir ve zikrin ruhaniyetinden nasip alabilirse gecesi gündüzünden manen daha aydınlık ve hayırlı olur. Lakin gayesiz ve uykuya mahkum olarak geçirilen bir gece ise taşa, de­nize ve çöle yağan yağmur gibi semeresiz ve telafisi zor bir kayıptır.

Seherde başlayan tevhidin ruhaniyeti günlerimizi ve gönüllerimizi ihata ederse son nefesimiz yani dünyadaki her şeye büyük veda demek olan ölüm de, kelime-i tevhidin ruhaniyeti ile inşallah bir “şeb-i arus’ a dönüşür.

Bütün bir geceyi uykuyla geçirmeyip arada bir kalkmanın insan vü­cudu ve sıhhati için ehemmiyeti de tıbbi bir gerçektir. Hakikaten uzun bir uykudan uyananlar baş ağrısından muzdarip olurlar. Bu, uyurken ne­fes alıp vermenin yavaşlaması ve beynin kafi miktarda oksijenle beslenememesinin bir neticesidir. Uykuyu bölenler, fiili hareketlerle nefes alıp vermeyi normalleştirdiklerinden, az bir uykuya rağmen yatakların­dan daha zinde kalkarlar. Diğer taraftan bilhassa ihtiyarlarda ölümler daha ziyade sabaha karşı vaki olur. Bundan dolayı doktorlar, seher vaktine “ölüm saati” adını verirler. Bunun sebebi uykunun en derin ol­duğu saatte kalbin çalışmasının yavaşlamasıdır. Bu saatte uyananlar -üs­telik bir de soğuk suyla abdest alırlarsa- bütün vücut fonksiyonlarını normalleştirmiş olurlar. Dinin emirleri bu gibi dünyevi faydalar için ol­mayıp Allah’a kulluğu gerçekleştirmek maksadıyla vaz olunmuşlarsa da onların her birinde böyle dünyevi faydalar da mevcuttur. Namaz, oruç vs. ibadetler içinde böyle sayısız dünyevi hikmetler ve menfaatler vardır. Fakat tabiatı ile bunlar o ibadetlerin varlık sebebi değil, birer yan tesiri mesabesindedirler.